Tương lai kinh tế của AI Agent: Tại sao cần tiền mã hóa như một “hạ tầng có thể xác minh”?

Tác giả: pan, Nhà sáng lập ví TP

Để AI Agent thực sự trở thành một “phần mềm tự trị có thể triển khai rộng rãi”, hai năng lực cốt lõi nhất là:

① Tính khả hợp (Composable)

② Tính khả kiểm chứng (Verifiable)

Và hai điểm này chính là điều mà Web2 truyền thống không thể cung cấp, nhưng hệ thống tiền mã hóa lại sở hữu bẩm sinh.

1. AI cần tính khả hợp, mà tính khả hợp phải được xây dựng trên tính khả kiểm chứng

Tương lai của AI Agent không phải là một mô hình đơn lẻ, mà là:

• Tự động gọi các dịch vụ khác
• Kết hợp với Agent khác
• Tự động viết mã
• Tự động kiểm thử
• Tự động thực thi quyết định (bao gồm cả các hành động liên quan đến tài chính)

Điều này gọi là Agentic Composability (khả năng hợp thành của agent).

Vấn đề đặt ra:

Nếu một Agent gọi một Agent khác, nhưng bạn không thể xác minh đối phương thực sự đã thực hiện đúng như mong đợi, thì toàn bộ hệ sinh thái tự động hóa sẽ không thể khép kín.

Cơ sở hạ tầng Web2 (API + SaaS) không thể cung cấp tính khả kiểm chứng mạnh như vậy, bởi vì:

• API là hộp đen
• Dữ liệu có thể bị thay đổi
• Kết quả thực thi không thể chứng minh
• Quyền hạn phụ thuộc vào kiểm toán tập trung
• Tiền không thể tự động thanh toán

Nói cách khác:

Agent trên Web2 không thể hoàn toàn tin tưởng một Agent khác trên Web2.

Do đó, tự động hóa chỉ dừng lại ở mức “demo”.

2. Tiền mã hóa cung cấp tầng nền “khả kiểm chứng” mà AI còn thiếu

Crypto ở tầng cơ sở cung cấp ba năng lực lớn mà hệ sinh thái AI tương lai cần:

① Thực thi khả kiểm chứng (Verifiable Execution)

Hợp đồng thông minh minh bạch, có thể chứng minh.

Bằng chứng ZK giúp thực thi phức tạp ngoài chuỗi cũng có thể được xác minh.

AI có thể xác nhận “đối phương thực sự làm đúng như tôi yêu cầu”.

② Danh tính khả kiểm chứng (Verifiable Identity)

Danh tính phi tập trung DID/Key, mã Agent có thể ký xác thực.

Giải quyết: ai làm, có đáng tin không, có bị sửa đổi không.

③ Chuyển giá trị khả kiểm chứng (Verifiable Value Transfer)

Hợp đồng thông minh hỗ trợ:

• Tự động trừ tiền
• Tự động thanh toán
• Chia sẻ lợi nhuận hợp tác nhiều bên
• Cơ chế phạt (slashing)
• Cơ chế ký quỹ (bond)

Điều này giúp AI có thể trực tiếp quản lý và điều phối tài chính mà không phụ thuộc vào tổ chức.

Đây là điều Web2 không làm được.

3. Lập trình AI cần “tự kiểm thử”, liên quan đến tài chính càng cần “tự động khả kiểm chứng”

Anthropic gần đây mua lại Bun là một tín hiệu:

AI đang chuẩn bị nâng cấp từ “tự động viết code” lên thành vòng lặp hoàn chỉnh “tự động viết → tự kiểm thử → tự chạy → tự sửa”.

Nhưng một khi AI tự động chạy mã, và để mã trực tiếp ảnh hưởng đến thế giới thực, ví dụ:

• Thực hiện giao dịch
• Quản lý ngân sách
• Thanh toán phí API
• Tham gia các hoạt động kinh tế

Thì bắt buộc phải có hệ thống đảm bảo an toàn tài chính khả kiểm chứng của tiền mã hóa.

Nếu không, AI chỉ là đồ chơi, không thể tham gia vào kinh tế thực.

Crypto cho phép AI:

• “Thực thi sai” sẽ tự động bị phạt tiền
• “Đóng góp tốt” sẽ tự động được thưởng
• Hợp tác nhiều Agent sẽ tự động thanh toán
• Không cần sự tin tưởng của con người cũng có thể tự động quyết toán

Đây là điều kiện thiết yếu cho nền kinh tế AI Agent tương lai.

4. Tóm lại trong một câu

AI khiến phần mềm trở nên tự trị; Crypto khiến sự tự trị trở nên đáng tin cậy. Nếu không có tính khả kiểm chứng của tiền mã hóa, AI Agent không thể vận hành quy mô lớn trong kinh tế thực.