Stablecoins – Những “bến đỗ” an toàn của thị trường Crypto

Stablecoin là gì và chúng vận hành ra sao?

Stablecoin là loại token trên blockchain cam kết “Giá trị của tôi bằng X thuộc tài sản ổn định.” Phổ biến nhất là X = 1 đô la Mỹ. Ngoài ra còn xuất hiện các stablecoin neo giá theo euro, vàng hoặc các chỉ số khác, song stablecoin USD vẫn chiếm ưu thế trên thị trường toàn cầu.

Các stablecoin bảo toàn giá trị neo thông qua những cơ chế chính sau:

• Stablecoin bảo chứng bởi tiền pháp định: Được bảo đảm tỷ lệ 1:1 bằng nguồn dự trữ đồng tiền pháp định hoặc tài sản tương đương. Chẳng hạn, Tether (USDT) và USD Coin (USDC) là hai stablecoin USD lớn nhất hiện nay. Với mỗi USDT lưu hành, Tether Ltd. công bố nắm giữ lượng tài sản dự trữ trị giá 1 USD (tiền mặt hoặc tài sản tương đương)reuters.com. Nếu bạn sở hữu 100 USDT, về nguyên tắc có thể đổi ra 100 USD từ đơn vị phát hành (thực tế việc quy đổi thường do tổ chức lớn thực hiện, tuy nhiên giá trị neo được giữ vững nhờ dự trữ và chênh lệch giá). USDC, phát hành bởi Circle phối hợp cùng Coinbase, cũng được bảo chứng bằng USD và tài sản ngắn hạn Kho bạc Mỹ. Các stablecoin bảo chứng tiền pháp định mang tính tập trung – bạn cần tin tưởng đơn vị phát hành thực sự có tài sản dự trữ. Họ thường công bố kiểm toán hoặc xác nhận dự trữ để tăng độ tin cậy. Hiện nay, stablecoin bảo chứng tiền pháp định chiếm phần lớn khối lượng giao dịch toàn ngành.
• Stablecoin bảo chứng tiền điện tử: Đây là các stablecoin phi tập trung, được thế chấp bởi các đồng tiền điện tử khác. Tiêu biểu là Dai (DAI) của giao thức MakerDAO. Để phát hành DAI, người dùng khóa tiền điện tử biến động (ví dụ ETH) làm tài sản bảo chứng trên hợp đồng thông minh. Có trường hợp phải khóa ETH trị giá 150 USD để đổi lấy 100 USD giá trị DAI nhằm dự phòng rủi ro biến động giá. Nếu giá trị bảo chứng giảm mạnh, hệ thống sẽ tự động thanh lý nhằm đảm bảo giá trị DAI luôn được bảo chứng. DAI giữ giá trị neo thông qua cơ chế thế chấp vượt mức và tự động thanh lý trên Ethereum. Không phụ thuộc vào một bên nắm giữ tài sản pháp định nhưng đòi hỏi thuật toán mạnh mẽ và lượng tài sản bảo chứng đủ lớn để ứng phó biến động thị trường.
• Stablecoin thuật toán (không bảo chứng): Các đồng này cố gắng duy trì giá trị neo mà không có tài sản bảo chứng cụ thể, chỉ dựa vào thuật toán và đôi khi một token phụ trợ. Cơ chế thường điều chỉnh nguồn cung stablecoin theo cung cầu thị trường (tương tự ngân hàng trung ương nhưng thực hiện bằng mã nguồn). Một ví dụ nổi bật và mang tính cảnh báo là TerraUSD (UST), sử dụng token chị em (LUNA) và chênh lệch giá để giữ mức giá 1 USD. Sau thời gian hoạt động, đến tháng 05 năm 2022, UST mất giá trị neo, lao dốc và cả UST lẫn LUNA đều gần như về 0, cuốn bay khoảng 60 tỷ USD khỏi thị trường crypto. Thảm họa của TerraUSD cho thấy rõ rủi ro trong thiết kế stablecoin thuật toán. Hiện, dù vẫn có stablecoin kiểu thuật toán được thử nghiệm, thị trường đã ưu tiên các mô hình bảo chứng truyền thống sau bài học này.

Với người dùng, stablecoin vận hành như “chip” trong sòng bài hoặc tiền mặt số hóa. Chỉ cần bạn tin tưởng đơn vị phát hành hoặc cơ chế hệ thống, 1 stablecoin = 1 đơn vị giá trị (USD, v.v.). Bạn dễ dàng nắm giữ stablecoin trong ví điện tử, chuyển tiền toàn cầu gần như tức thì và sử dụng trên các nền tảng blockchain.

Vì sao stablecoin quan trọng?

Stablecoin không có sự biến động khiến nhà đầu tư phấn khích, nhưng đó lại là điểm mạnh của chúng. Stablecoin giữ vai trò trọng yếu trong nhiều khía cạnh:

• Cặp giao dịch và thanh khoản: Trên các sàn như Gate.com và những nền tảng lớn khác, đa số tiền điện tử được giao dịch với stablecoin (đặc biệt USDT) thay vì với tiền pháp định. Ví dụ, thay vì BTC/USD (bắt buộc chuyển USD qua ngân hàng), các sàn sẽ niêm yết BTC/USDT. Nhà đầu tư ưa chuộng vì có thể nhanh chóng thoát khỏi đồng coin biến động sang stablecoin khi thị trường biến động, tránh những thủ tục phức tạp với ngân hàng. Tether (USDT) đã trở thành mạch sống của giao dịch tiền điện tử – quãng thời gian khối lượng giao dịch USDT thậm chí vượt cả Bitcoin. Nhà đầu tư thường giữ vốn ở USDT như “dự trữ chiến lược”, sẵn sàng chuyển sang các đồng coin khác khi phát hiện cơ hội, đảm bảo giá trị ổn định theo ngày.
• Chuyển tiền và thanh toán: Stablecoin cho phép chuyển tiền xuyên quốc gia nhanh, chi phí thấp, loại bỏ rủi ro biến động giá như khi dùng Bitcoin. Ví dụ, lao động nước ngoài có thể chuyển đổi tiền địa phương sang USDC, gửi USDC về cho gia đình, rồi quy đổi lại sang tiền nội tệ. Quá trình này thường tiết kiệm thời gian và chi phí hơn các kênh truyền thống. Một số doanh nghiệp, cổng thanh toán (đặc biệt trực tuyến) đã chấp nhận stablecoin. Điểm mạnh: thanh toán gần như ngay lập tức và phí giao dịch thấp, không qua mạng lưới thẻ tín dụng. Dù vậy, thanh toán stablecoin ở thị trường tiêu dùng vẫn chưa phổ biến rộng rãi – như Reuters nêu năm 2023, stablecoin chủ yếu được sử dụng trong lĩnh vực giao dịch crypto.
• DeFi và cơ hội sinh lời: Trong hệ sinh thái DeFi, stablecoin là lựa chọn phổ biến. Có các nền tảng cho vay, bạn gửi stablecoin để nhận lãi suất, hoặc tham gia cung cấp thanh khoản trên sàn phi tập trung để nhận phí. Những ai muốn sinh lời ổn định mà không chịu rủi ro biến động giá lớn thường dùng stablecoin. Ví dụ, cho vay USDT hoặc USDC trên DeFi có thể nhận vài phần trăm/năm. Hình thức này tương tự gửi tiết kiệm truyền thống (dù rủi ro hợp đồng thông minh thay cho rủi ro ngân hàng). Stablecoin thực sự đã kết nối tài chính truyền thống với DeFi.
• Nơi trú ẩn khi thị trường biến động: Khi thị trường crypto giảm sâu, nhiều nhà đầu tư sẽ bán ra stablecoin để tránh thua lỗ thêm. Đây giống như chuyển sang tiền mặt trong thị trường chứng khoán lao dốc. Stablecoin giúp bạn duy trì vị thế trong hệ sinh thái (có thể mua lại hoặc chuyển nền tảng nhanh chóng) mà không chịu đà giảm giá của các đồng coin. Chúng là “khu vực an toàn” khi thị trường hỗn loạn.

Những stablecoin lớn cần biết:

• Tether (USDT): Stablecoin đầu tiên, lớn nhất về vốn hóa và khối lượng giao dịch, do Tether Limited phát hành. USDT vận hành trên nhiều blockchain (ban đầu trên Omni layer của Bitcoin, hiện chủ yếu ERC-20 trên Ethereum, cũng như Tron, Solana...). Tether từng bị đặt dấu hỏi về sự minh bạch, nhưng suốt từ năm 2014 giá trị neo vẫn được giữ với chỉ một số sự cố nhỏ. Dù gây tranh cãi, USDT vẫn là xương sống của giao dịch crypto.
• USD Coin (USDC): Phát hành bởi Circle (fintech được quản lý tại Mỹ) hợp tác cùng Coinbase. USDC được đánh giá cao về minh bạch, bảo chứng kỹ lưỡng bằng tiền mặt và trái phiếu kho bạc. USDC phổ biến trong DeFi, được xem là lựa chọn an toàn cho nhà đầu tư ưu tiên kiểm toán. Thị phần USDC tăng mạnh, đặc biệt sau các hoài nghi về dự trữ của Tether. (Lưu ý: Tháng 03 năm 2023, USDC từng lao dốc từ 1 USD xuống khoảng 0,90 USD do ngân hàng dự trữ Silicon Valley Bank phá sản, nhưng nhanh chóng hồi phục khi nguồn dự trữ được xác nhận. Điều này cho thấy ngay cả stablecoin bảo chứng tiền pháp định cũng không hoàn toàn loại bỏ rủi ro hệ thống, dù giá trị neo đã được phục hồi.)
• Binance USD (BUSD): Sản phẩm của Binance hợp tác với Paxos, được quản lý bởi NYDFS. BUSD chủ yếu dùng trên sàn Binance và BNB Chain. Gần đây, sau khi bị siết quản lý năm 2023, Paxos phải ngừng phát hành BUSD mới, dẫn đến việc BUSD đang dần bị loại bỏ khỏi thị trường, minh chứng quyền lực pháp lý với stablecoin.
• Dai (DAI): Stablecoin phi tập trung điển hình, như đã bàn ở trên. Quy mô vốn hóa nhỏ hơn USDT/USDC nhưng cực kỳ quan trọng với DeFi – là stablecoin “gốc” crypto, không bị đơn vị phát hành kiểm soát. Hệ thống MakerDAO đã giữ giá DAI ổn định trong cả những biến động lớn của thị trường.
• Các sản phẩm mới (ví dụ: PYUSD): Năm 2023, PayPal ra mắt PYUSD – stablecoin USD đầu tiên do fintech lớn phát hành. Việc này chứng tỏ stablecoin đang xóa nhòa ranh giới giữa crypto và tài chính truyền thống. Nhiều doanh nghiệp và cả chính phủ (thông qua CBDC – đồng tiền số ngân hàng trung ương) đang thử nghiệm phiên bản tiền kỹ thuật số có giá trị ổn định.

Rủi ro và lưu ý với stablecoin

Dù stablecoin có cơ chế vận hành rõ ràng, bạn cần nhận diện những rủi ro và tranh cãi sau:

• Rủi ro đối tác phát hành: Với stablecoin bảo chứng tiền pháp định như USDT hoặc USDC, bạn trao niềm tin vào năng lực và đạo đức của đơn vị phát hành. Lĩnh vực crypto luôn đề cao “Đừng tin, hãy xác minh” – nhưng với stablecoin tập trung, bạn buộc phải tin đơn vị thực sự có tài sản dự trữ. Nếu bị siết quản lý, hoặc đơn vị vận hành yếu kém, stablecoin có thể gặp rủi ro. Trong kịch bản xấu, đơn vị phát hành có thể phong tỏa tài sản (thực tế Tether và Circle từng thực hiện theo yêu cầu pháp luật) hoặc không thực hiện quy đổi. Nghĩa là, stablecoin tuy ổn định giá nhưng tiềm ẩn loại rủi ro mới – rủi ro đơn vị phát hành thay cho rủi ro biến động thị trường.
• Tập trung hay phi tập trung: Những người theo chủ nghĩa crypto thường chuộng DAI hoặc các stablecoin phi tập trung hơn USDT/USDC, vì DAI không có tổ chức có thể bị ép phong tỏa tài sản hay kiểm soát nguồn dự trữ. Nhưng DAI cũng không hoàn toàn không rủi ro – nó phụ thuộc vào việc hợp đồng thông minh vận hành đúng và giá trị tài sản bảo chứng (hiện cũng có nhiều USDC làm bảo chứng) vẫn được giữ ổn định.
• Mất giá trị neo: Stablecoin vẫn có thể lệch giá tạm thời, thường chỉ vài cent (như 0,98 USD tới 1,02 USD) do cung cầu thị trường. Tuy nhiên, như trường hợp stablecoin thuật toán (UST sụp đổ), mất lòng tin có thể dẫn tới hậu quả nghiêm trọng. Nếu bạn thấy một stablecoin giao dịch thấp hơn 1 USD đáng kể, đó là dấu hiệu rủi ro. Ví dụ, nếu USDT xuống 0,90 USD, nghĩa là thị trường nghi ngờ Tether không đủ dự trữ hoặc gặp khủng hoảng. Luôn phải cảnh giác và kiểm tra thông tin nếu stablecoin thường ổn định đột nhiên mất giá trị neo.
• Khung pháp lý: Stablecoin là chủ đề nóng với nhà quản lý – vì chúng tạo ra “hệ đô la song song”. Chính phủ lo về phòng chống rửa tiền, bảo vệ người tiêu dùng và tác động đến hệ thống tài chính truyền thống. Quản lý đang được dần hoàn thiện (ví dụ khung MiCA của EU từ năm 2024 sẽ áp tiêu chuẩn cho đơn vị phát hành stablecoin). Về lâu dài, sẽ có thêm kiểm toán, yêu cầu dự trữ, thậm chí stablecoin do ngân hàng trung ương phát hành (CBDC). Với người dùng, quy định vừa tăng sự tin cậy và an toàn vừa có thể làm giảm tính phi tập trung hoặc khả năng chuyển tiền toàn cầu – vốn là ưu điểm của stablecoin ban đầu.

🔑 Thuật ngữ quan trọng:

• Stablecoin: Loại tiền điện tử có giá trị ổn định, thường được neo giá theo đồng tiền pháp định như USD. Tính ổn định nhờ được bảo chứng tài sản dự trữ hoặc điều chỉnh qua thuật toán. Điều này giúp stablecoin rất hữu ích trong giao dịch và thanh toán không phát sinh biến động lớn.
• Peg (giá trị neo): Giá mục tiêu hoặc tỷ lệ mà stablecoin cố gắng duy trì. Ví dụ, USDT có peg là 1 USDT = 1 USD. Nếu thị trường lệch giá, các nhà giao dịch chênh lệch giá sẽ thao tác để đưa giá về đúng mức neo qua các giao dịch (ví dụ, nếu 1 USDT = 0,99 USD, sẽ mua vào để đổi ra 1 USD, sinh lời và giảm nguồn cung).
• Tài sản bảo chứng (Collateral): Tài sản dùng để bảo đảm giá trị stablecoin. Stablecoin bảo chứng tiền pháp định sử dụng tiền mặt hoặc tài sản tương đương; stablecoin bảo chứng tiền điện tử sử dụng tiền điện tử. Lượng tài sản bảo chứng đủ là yếu tố quyết định niềm tin với stablecoin.
• Quy đổi (Redemption): Quá trình đổi stablecoin sang tài sản gốc với đơn vị phát hành (ví dụ: đổi USDC lấy USD từ Circle). Cơ chế này, thường dành cho các tổ chức lớn, giúp giữ giá trị stablecoin ở mức 1 USD – khi giá lệch, giao dịch chênh lệch giá sẽ hoạt động (mua thấp, quy đổi ra 1 USD hoặc phát hành mới rồi bán giá cao).

💡 Ý nghĩa dành cho người dùng Gate: Stablecoin mang lại cho bạn sự linh hoạt tối ưu trên Gate.com. Ví dụ, khi bán Bitcoin và chưa muốn rút tiền mặt hoặc chuyển về ngân hàng – bạn có thể chuyển sang stablecoin như USDT hoặc USDC và để trong tài khoản Gate. Giá trị duy trì ổn định quanh 1 USD/coin giúp bạn dễ dàng mua lại crypto khác hoặc rút tiền khi cần mà không lo biến động giá tạm thời. Gate hỗ trợ nhiều loại stablecoin, trong đó USDT là thị trường giao dịch sôi động nhất. Người dùng thường chọn stablecoin trên Gate để giao dịch (mua altcoin bằng USDT rồi bán lại ra USDT), dễ tính toán lời lỗ theo USD. Hoặc nếu muốn rút tiền mặt, bạn chuyển crypto sang stablecoin rồi dùng dịch vụ rút hoặc chuyển đổi của Gate để lấy tiền pháp định – thường thuận tiện hơn chuyển trực tiếp từ BTC sang ngân hàng. Tóm lại, stablecoin là vùng an toàn trên Gate để bạn nghỉ giữa giao dịch, giảm rủi ro biến động hoặc lưu trữ vốn ổn định. Đây là một công cụ mạnh mẽ trong bộ giải pháp crypto – hãy sử dụng thật thông minh!