CBDC và tiền điện tử: ai sẽ tồn tại trong thế giới tiền kỹ thuật số?

Tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương: kỷ nguyên mới của tiền kiểm soát được

Ngân hàng trung ương trên toàn thế giới ngày càng tích cực nghiên cứu khả năng tạo ra các loại tiền kỹ thuật số riêng của họ. CBDC đại diện cho phản ứng của nhà nước đối với cuộc cách mạng của tài sản kỹ thuật số. Về cơ bản, đây là phiên bản ảo của tiền tệ quốc gia, do ngân hàng trung ương của quốc gia phát hành và quản lý.

Điểm đặc trưng chính của CBDC là khả năng nâng cao hiệu quả các hoạt động tài chính, đồng thời giảm thiểu chi phí sản xuất, lưu giữ và lưu thông tiền mặt vật lý. Khác với tiền mặt, CBDC hoạt động trong không gian kỹ thuật số hoàn toàn, mở ra những chân trời mới cho chính sách tiền tệ.

Cơ chế hoạt động: công nghệ phía sau hậu trường

CBDC hoạt động tương tự như các tài sản kỹ thuật số, sử dụng phiên bản token hóa của đơn vị tiền tệ quốc gia. Nhưng các ngân hàng trung ương có sử dụng blockchain không? Câu trả lời không rõ ràng: một số quốc gia thực sự chọn công nghệ blockchain, số khác lại thích các sổ cái phân tán (DLT), hoạt động theo các nguyên tắc tương tự nhưng không phải là blockchain truyền thống.

Sự linh hoạt về công nghệ này cho phép mỗi quốc gia chọn con đường tối ưu phù hợp với yêu cầu về an ninh và khả năng mở rộng của mình.

Từ tiền mặt đến số hóa: chuyển đổi hệ thống tài chính

CBDC tượng trưng cho sự chuyển đổi sang hạ tầng tài chính hiện đại. Chúng cung cấp một sự thay thế kỹ thuật số cho tiền tệ truyền thống và hệ thống ngân hàng, thúc đẩy các giao dịch nhanh hơn và nâng cao độ tin cậy của các giao dịch. Ưu điểm chính là giảm phụ thuộc vào tiền tệ vật lý và tăng cường kiểm soát của ngân hàng trung ương đối với dòng tiền.

Tăng tốc thanh toán và giảm chi phí

Tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương có khả năng chuyển đổi đặc điểm của tiền truyền thống sang định dạng kỹ thuật số. Chúng cung cấp các giao dịch nhanh hơn, an toàn hơn và tiết kiệm hơn. Tuy nhiên, cần xem xét các hạn chế: ở các khu vực có hạ tầng số chưa phát triển, CBDC có thể không khả dụng, và tiền mặt truyền thống vẫn sẽ còn được ưa chuộng.

Tiếp cận tài chính cho mọi người

CBDC mở ra khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính số cho những người và doanh nghiệp không có khả năng sử dụng các sản phẩm ngân hàng truyền thống. Điều này đặc biệt phù hợp với các khu vực có mạng lưới tài chính hạn chế. Việc mở rộng tiếp cận này giúp tăng cường sự tham gia của nhiều thành phần hơn vào nền kinh tế chính thức.

Chuyển đổi hạ tầng thanh toán

Tiền tệ kỹ thuật số cho phép thực hiện các giao dịch nhanh chóng, đáng tin cậy và tiết kiệm, bỏ qua trung gian — các bộ xử lý thanh toán và ngân hàng. Điều này có thể giảm phí và tăng tốc độ xử lý các giao dịch giữa các bên tham gia.

CBDC cho ngân hàng trung ương: công cụ kiểm soát mới

Tiền tệ kỹ thuật số cung cấp cho ngân hàng trung ương khả năng mở rộng để quản lý chính sách tiền tệ. Chúng có thể tác động trực tiếp đến lượng tiền, mức lãi suất và lạm phát, đảm bảo kiểm soát chính xác hơn về ổn định kinh tế.

Việc triển khai CBDC thay đổi vai trò của các ngân hàng truyền thống như các trung gian tài chính. Hạ tầng kỹ thuật số giảm đáng kể chi phí và thời gian xử lý các giao dịch liên ngân hàng, thanh toán và chuyển khoản, nhưng đồng thời cũng có thể dẫn đến việc tăng cường giám sát của cơ quan quản lý và kiểm soát của nhà nước.

CBDC và tiền điện tử: điểm khác biệt cốt lõi?

Dù CBDC và tiền điện tử đều là các công cụ kỹ thuật số, nhưng đặc điểm cơ bản của chúng hoàn toàn khác nhau. Mức độ tập trung, khung pháp lý, quyền riêng tư của người dùng và công nghệ sử dụng tạo ra hai mô hình tài chính hoàn toàn khác biệt. Những khác biệt này xác định mục đích, lĩnh vực ứng dụng và vị trí của chúng trong hệ sinh thái tài chính toàn cầu.

Quyền lực tập trung đối lập với phi tập trung

Tiền kỹ thuật số của nhà nước được phát hành và hoàn toàn điều chỉnh bởi các ngân hàng trung ương, những người kiểm soát hoàn toàn việc tạo ra, số lượng và quản lý chúng. Các ngân hàng trung ương sử dụng CBDC để ổn định hệ thống tiền tệ và thực hiện các mục tiêu vĩ mô trong khuôn khổ các cấu trúc tài chính hiện có.

Ngược lại, tiền điện tử hoạt động trên các mạng phi tập trung mà không có cơ quan quản lý duy nhất. Công nghệ blockchain cho phép các thành viên thực hiện các thanh toán trực tiếp mà không cần trung gian. Tuy nhiên, trên thực tế, một số khía cạnh của hệ sinh thái crypto trở nên tập trung — ví dụ, qua việc tập trung vào các sàn giao dịch lớn để mua và lưu trữ tài sản.

Dù vậy, CBDC, mặc dù có tính chất tập trung, vẫn có thể chứa các yếu tố bảo vệ quyền riêng tư, cung cấp cho người dùng một mức độ bảo mật và kiểm soát nhất định đối với các hoạt động của họ.

Ổn định giá trị: độ tin cậy so với biến động

CBDC gắn liền với tiền tệ quốc gia duy trì giá trị ổn định. Điều này làm cho chúng phù hợp để sử dụng trong các giao dịch hàng ngày và tích trữ tiết kiệm. Người dân và doanh nghiệp có thể yên tâm thực hiện các khoản thanh toán mà không lo ngại về biến động đột ngột của giá trị.

Tiền điện tử, đặc biệt là các loại lớn như Bitcoin (giá hiện tại $88.90K, biến động trong 24h +1.53%) và Ethereum (giá $2.98K, biến động trong 24h +1.75%), nổi bật với các biến động lớn do nhu cầu thị trường và hoạt động đầu cơ. Trong một năm, Bitcoin giảm -10.48%, trong khi Ethereum giảm -14.68%. Sự biến động này tạo ra cơ hội đầu tư cho các nhà đầu cơ, nhưng đồng thời cũng làm cho việc sử dụng tiền điện tử trong các hoạt động hàng ngày trở nên rủi ro và khó dự đoán.

Bảo mật quyền riêng tư: cân bằng giữa minh bạch và ẩn danh

Mức độ quyền riêng tư của CBDC phụ thuộc vào mô hình thực hiện đã chọn. Một số hệ thống ưu tiên quyền riêng tư của các hoạt động, trong khi các hệ thống khác tích hợp các cơ chế kiểm tra để tuân thủ quy định và ngăn chặn hoạt động bất hợp pháp.

Tiền điện tử thường được xem như các công cụ giả danh. Tuy nhiên, phân tích blockchain đã chứng minh rằng, khả năng ẩn danh có vẻ như có thể bị lộ qua các kỹ thuật phân tích đặc biệt, giúp xác định danh tính người dùng.

Mục đích và ứng dụng

CBDC do các cơ quan nhà nước tạo ra chủ yếu nhằm đạt được các mục tiêu kinh tế và quản lý nhà nước: nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính, tối ưu hóa các khoản thanh toán xuyên biên giới, củng cố chủ quyền tiền tệ.

Tiền điện tử được phát triển như một sự thay thế cho hệ thống tài chính truyền thống, ban đầu hướng tới phi tập trung và độc lập khỏi kiểm soát của nhà nước.

Bảng so sánh: CBDC vs tiền điện tử

CBDC và stablecoin: ai mạnh hơn?

Stablecoin, giống như CBDC, là dạng tiền tệ kỹ thuật số, nhưng do các công ty tư nhân phát hành, không phải ngân hàng nhà nước. Ví dụ là PYUSD của PayPal, hướng tới hỗ trợ các sáng kiến dựa trên blockchain.

Stablecoin được thiết kế để giảm thiểu biến động bằng cách đảm bảo dự trữ và cung cấp cho nhà đầu tư một phương thức an toàn hơn để sinh lời, đặc biệt trong các giai đoạn thị trường giảm giá khi giá giảm.

Cuộc hành trình toàn cầu của CBDC: ai dẫn đầu?

Trong vòng năm năm, số quốc gia nghiên cứu CBDC đã tăng từ 35 (tháng 5 năm 2020) lên 130 trên toàn thế giới, theo dữ liệu của Atlantic Council. 19 quốc gia trong nhóm G20 đã bước vào các giai đoạn phát triển tiên tiến của các loại tiền kỹ thuật số của họ.

Các nhà tiên phong trong triển khai

Bahamas trở thành quốc gia tiên phong, phát hành Sand Dollar vào tháng 10 năm 2020 — CBDC quốc gia đầu tiên trên thế giới. Nó đã giúp giải quyết các vấn đề về giao dịch tại Bahamas, đặc biệt sau các thiên tai như bão Dorian năm 2019. Sand Dollar vẫn là một trong những loại tiền kỹ thuật số quốc gia phát triển nhất thế giới.

Trung Quốc đã đi vào lịch sử khi ra mắt e-CNY (tệ nhân dân tệ số) trên toàn quốc trong Thế vận hội Mùa đông 2022 tại Bắc Kinh. Điều này giúp Trung Quốc trở thành nền kinh tế lớn đầu tiên triển khai CBDC toàn diện. Trung Quốc tích cực thúc đẩy đồng nhân dân tệ số trên trường quốc tế, hướng tới mở rộng sử dụng ra ngoài lãnh thổ.

Brazil đặt tên dự án của mình là DREX. Ngân hàng trung ương bắt đầu thử nghiệm thực tế đồng real kỹ thuật số, dự kiến sẽ triển khai toàn diện vào cuối năm 2024. Hệ thống dựa trên công nghệ DLT và dành cho các giao dịch liên ngân hàng ở quy mô lớn.

Ấn Độ đã bắt đầu dự án thử nghiệm của RBI trong lĩnh vực bán lẻ vào tháng 10 năm 2022. Theo kế hoạch, ra mắt chính thức toàn quốc dự kiến vào cuối năm 2023. Tính đến tháng 6 năm 2023, hơn 1.3 triệu người dùng đã tải ví CBDC, và khoảng 300 nghìn thương nhân bắt đầu chấp nhận thanh toán bằng tiền kỹ thuật số.

Australia tiến hành thử nghiệm qua eAUD, dự án hợp tác giữa Ngân hàng Dự trữ Australia và Ngân hàng ANZ. Chương trình thử nghiệm do Ngân hàng Dự trữ Australia tổ chức để đánh giá các kịch bản sử dụng CBDC.

CBDC có thể thay thế tiền điện tử không?

Lý thuyết về khả năng thay thế các loại tiền điện tử phi tập trung gặp phải trở ngại căn bản — sự khác biệt về khái niệm. CBDC hướng tới quản lý và kiểm soát các hoạt động tài chính, trong khi tiền điện tử được đánh giá cao vì tính phi tập trung và không có cơ quan quản lý trung ương.

Hai hệ thống này theo đuổi mục tiêu hoàn toàn trái ngược nhau. Có khả năng chúng sẽ tồn tại song song, mỗi hệ thống giải quyết các nhiệm vụ riêng trong hệ sinh thái tài chính.

CBDC có thể thay thế tiền tệ thông thường không?

Việc thay thế toàn diện tiền mặt bằng CBDC trong tương lai gần là khó xảy ra. Các yếu tố cản trở bao gồm trình độ số thấp trong một số bộ phận dân cư, lo ngại về quyền riêng tư, rủi ro tấn công mạng và các trở ngại kỹ thuật ở các khu vực hạ tầng chưa phát triển.

Tiền mặt sẽ vẫn là thành phần quan trọng của hệ thống tài chính song song với sự phát triển của CBDC.

Tương lai của tiền tệ: bản giao hưởng của các hệ thống số

Chủ đề CBDC thu hút sự quan tâm lớn trong thế giới tài chính hiện đại. Trong những năm tới, tiền kỹ thuật số của nhà nước có thể sẽ không hoàn toàn thay thế tiền mặt hay tiền điện tử. Thay vào đó, sẽ hình thành một hệ thống tích hợp, trong đó mỗi dạng tiền đều đảm nhiệm chức năng riêng của mình.

Tiền điện tử mang lại sự phi tập trung và cơ hội đầu tư, tiền truyền thống đảm bảo sự ổn định, CBDC và stablecoin tạo ra cầu nối chuyển tiếp giữa quản lý tập trung và tiện ích số. Tất cả các hệ thống này cùng nhau sẽ thúc đẩy sự phát triển của tài chính toàn cầu.

Chặng đường phía trước là một tương lai hấp dẫn, nơi các dạng tiền khác nhau — CBDC, stablecoin, tiền điện tử và tiền tệ fiat — sẽ cạnh tranh và bổ sung cho nhau, hình thành diện mạo mới của kiến trúc tài chính thế giới.

Dù chúng phát triển theo hướng nào, điều không thể phủ nhận là: tiền sẽ ngày càng số hóa nhiều hơn, nhưng vẫn giữ được sự đa dạng và phù hợp với các nhu cầu khác nhau của người dùng.