Tại sao Nhà tạo lập thị trường Crypto lại là trụ cột ngầm của thị trường? Từ cơ chế hoạt động đến giá trị hệ sinh thái

Trong thế giới giao dịch tài sản kỹ thuật số phát triển nhanh chóng, có một nhóm người âm thầm thúc đẩy hoạt động trơn tru của thị trường — đó chính là các nhà tạo lập thị trường trong thị trường tiền điện tử. Các tổ chức giao dịch chuyên nghiệp này liên tục cung cấp báo giá mua bán, đảm bảo quá trình giao dịch diễn ra suôn sẻ, nhưng ít khi được các nhà đầu tư thông thường nhận biết rõ. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích logic hoạt động thực sự của các nhà tạo lập thị trường trong thị trường tiền điện tử, những thách thức họ đối mặt, cũng như lý do tại sao họ lại đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với toàn bộ hệ sinh thái.

Sự thật đằng sau khủng hoảng thanh khoản: Thị trường không có nhà tạo lập thị trường sẽ ra sao?

Hãy tưởng tượng một sàn giao dịch tiền điện tử không có nhà tạo lập thị trường như thế nào. Khi bạn muốn mua Bitcoin (BTC), bạn phải chờ đợi ai đó sẵn sàng bán với mức giá của bạn. Tình huống này sẽ dẫn đến hậu quả gì?

Chi phí giao dịch sẽ tăng vọt. Chênh lệch mua bán (bid-ask spread) sẽ trở nên lớn — có thể gấp 10 lần hoặc thậm chí 100 lần so với hiện tại. Điều này có nghĩa là chi phí giữa việc mua vào và bán ra sẽ tăng đáng kể, khiến giao dịch trở nên cực kỳ kém hiệu quả. Đồng thời, biến động giá sẽ trở nên dữ dội hơn, vì mỗi giao dịch lớn đều có thể gây ra những biến động giá mạnh mẽ. Giao dịch các token nhỏ gần như không thể thực hiện được do thiếu đủ các nhà tham gia thị trường.

Các nhà tạo lập thị trường chính là để giải quyết những vấn đề này. Họ như những “nhà cung cấp thanh khoản” của thị trường, liên tục đặt lệnh mua và bán trong sổ lệnh, đảm bảo luôn có đối tác giao dịch chờ sẵn ở mọi thời điểm. Sự tồn tại liên tục của thị trường như vậy giúp các nhà giao dịch có thể thực hiện giao dịch bất cứ lúc nào với mức giá hợp lý.

Nhà tạo lập thị trường là gì? Định nghĩa chuyên nghiệp và thực tế thị trường

Trong thị trường tiền điện tử, các nhà tạo lập thị trường thường là các tổ chức tài chính lớn, quỹ phòng hộ hoặc các công ty giao dịch thuật toán chuyên nghiệp, sở hữu nguồn vốn và công nghệ mạnh mẽ. Khác với các nhà giao dịch bán lẻ thông thường, mục tiêu của các tổ chức này không phải là mua thấp bán cao để kiếm lợi từ chênh lệch giá, mà là tích lũy lợi nhuận qua từng giao dịch nhỏ dựa trên spread (chênh lệch giá).

Một nhà tạo lập thị trường có thể đặt lệnh mua Bitcoin ở mức $88,730 và bán ra ở mức $88,740. Mặc dù mỗi giao dịch chỉ kiếm được khoảng $10 từ spread, nhưng khi thực hiện hàng nghìn lượt giao dịch trong ngày, tổng lợi nhuận tích lũy sẽ rất đáng kể. Họ sử dụng các thuật toán phức tạp và hệ thống giao dịch tần suất cao để phản ứng nhanh với biến động thị trường trong vòng mili giây và liên tục điều chỉnh các lệnh để phù hợp với điều kiện thị trường luôn thay đổi.

Các tổ chức này hoạt động hiệu quả nhờ vận hành đồng thời trên nhiều nền tảng giao dịch toàn cầu, sử dụng các chiến lược đối chiếu và quản lý rủi ro xuyên sàn để giảm thiểu tổn thất do biến động thị trường. Sự tồn tại của họ đảm bảo tính thanh khoản lành mạnh từ các sàn tập trung (CEX) đến các sàn phi tập trung (DEX), duy trì sự ổn định của thanh khoản trong toàn bộ hệ sinh thái tiền điện tử.

Hoạt động phía sau hậu trường: làm thế nào các nhà tạo lập thị trường kiếm hàng triệu đô mỗi ngày?

Cơ chế hoạt động của các nhà tạo lập thị trường có vẻ đơn giản, nhưng thực tế lại liên quan đến các hệ thống kỹ thuật phức tạp và quản lý rủi ro chặt chẽ. Dưới đây là một số bước chính trong hoạt động hàng ngày của họ:

Chiến lược sổ lệnh: Các nhà tạo lập thị trường đặt nhiều lệnh mua và bán ở các mức giá khác nhau cùng lúc. Họ không chỉ đơn thuần đặt một lệnh mua ở $88,730 và một lệnh bán ở $88,740, mà còn phân bổ các lệnh tại nhiều mức giá từ $88,700 đến $88,800. Chiến lược phân tán này giúp họ có thể tận dụng các cơ hội giao dịch trong nhiều điều kiện thị trường khác nhau.

Điều chỉnh giá động: Thông qua việc theo dõi sát sao độ sâu của sổ lệnh, biến động thị trường và dòng chảy giao dịch, hệ thống thuật toán của các nhà tạo lập có thể tự động điều chỉnh báo giá. Khi thị trường biến động mạnh hơn, spread sẽ tự động mở rộng để bù đắp rủi ro. Ngược lại, trong thị trường ổn định, họ sẽ thu hẹp spread để duy trì tính cạnh tranh và thu hút nhiều giao dịch hơn.

Quản lý tồn kho: Các nhà tạo lập thị trường cần giữ một lượng lớn các loại tài sản mã hóa để đáp ứng nhu cầu giao dịch. Tuy nhiên, việc nắm giữ các tài sản này cũng đồng nghĩa với việc phải đối mặt với rủi ro về giá. Họ sử dụng các chiến lược đối chiếu trên nhiều sàn, dùng các công cụ phái sinh như hợp đồng tương lai và quyền chọn để quản lý rủi ro này. Một nhà tạo lập lớn có thể mua Bitcoin trên một sàn và bán khống hợp đồng tương lai cùng số lượng trên sàn khác để khóa lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro về giá.

Hệ thống giao dịch tần suất cao: Phần lớn các nhà tạo lập chuyên nghiệp dựa vào các robot tự động hóa, có thể thực hiện hàng nghìn giao dịch mỗi giây. Tốc độ và hiệu quả này vượt xa khả năng của các nhà giao dịch thông thường. Hệ thống phân tích tín hiệu thị trường trong vòng mili giây và đưa ra quyết định giao dịch nhanh chóng.

Nhà tạo lập thị trường vs Người “ăn lệnh”: hai vai trò của thị trường

Để hiểu rõ giá trị của nhà tạo lập thị trường, cần so sánh họ với một nhóm tham gia khác trên thị trường — đó là các “người ăn lệnh” (market taker).

Đặc điểm của nhà tạo lập thị trường:

• Thêm thanh khoản vào thị trường bằng cách đặt lệnh giới hạn
• Lệnh chờ trong sổ lệnh chứ không thực hiện ngay lập tức
• Thu lợi từ spread chứ không dựa vào dự đoán đúng hướng giá
• Phải liên tục hoạt động để duy trì thu nhập
• Chịu rủi ro tồn kho và rủi ro thị trường

Đặc điểm của người “ăn lệnh”:

• Thực hiện lệnh ngay tại giá thị trường hiện tại
• “Tiêu thụ” thanh khoản của thị trường
• Mục tiêu là kiếm lợi từ biến động giá
• Linh hoạt hơn trong việc chọn thời điểm vào ra thị trường
• Không phải chịu trách nhiệm cung cấp thanh khoản liên tục

Hai nhóm này tạo thành một mối quan hệ cộng sinh. Nhà tạo lập thị trường cung cấp thanh khoản để người “ăn lệnh” có thể giao dịch bất cứ lúc nào, trong khi hoạt động của người “ăn lệnh” lại tạo cơ hội để nhà tạo lập kiếm lợi từ spread. Một thị trường lành mạnh cần sự cân bằng giữa hai nhóm. Khi hoạt động của người “ăn lệnh” giảm sút, lợi nhuận của nhà tạo lập sẽ giảm, họ có thể giảm cung cấp thanh khoản. Ngược lại, khi thị trường thiếu thanh khoản, chi phí giao dịch của người “ăn lệnh” sẽ tăng, dẫn đến giảm sự tham gia của họ.

Các nhà cung cấp thanh khoản chính trong thị trường tiền điện tử: Cục diện năm 2025

Hiện tại, một số công ty nhà tạo lập thị trường chuyên nghiệp chi phối thanh khoản trong thị trường tiền điện tử:

Wintermute: Dẫn đầu toàn cầu về thuật toán giao dịch

Wintermute là một trong những tên tuổi hàng đầu trong lĩnh vực này, quản lý khoảng $237 triệu tài sản trên hơn 30 blockchain. Công ty cung cấp thanh khoản cho hơn 50 sàn giao dịch tiền điện tử, tổng khối lượng giao dịch tích lũy đến tháng 11 năm 2024 gần 6 nghìn tỷ đô la, thể hiện vị thế quan trọng của họ trên thị trường.

Lý do Wintermute duy trì vị thế dẫn đầu là nhờ chiến lược giao dịch thuật toán tiên tiến và hạ tầng giao dịch toàn cầu. Công ty còn hỗ trợ các dự án mới nổi, thường hợp tác với các token mới phát hành để đảm bảo chúng có đủ thanh khoản sau khi ra mắt.

GSR: Nhà chơi lâu năm hơn một thập kỷ

Với hơn 10 năm kinh nghiệm trong thị trường tiền điện tử, GSR đã phát triển thành một nhà cung cấp dịch vụ tài chính đa dạng. Công ty không chỉ cung cấp dịch vụ tạo lập thị trường mà còn tham gia giao dịch OTC, các sản phẩm phái sinh và nhiều hoạt động khác. Tính đến tháng 2 năm 2025, GSR đã đầu tư vào hơn 100 dự án hệ sinh thái tiền điện tử và cung cấp thanh khoản trên hơn 60 sàn giao dịch toàn cầu.

Ưu thế của GSR nằm ở hệ sinh thái dịch vụ toàn diện. Họ không chỉ tạo lập thị trường mà còn giúp các dự án phát triển qua các khoản đầu tư và hợp tác dài hạn. Sự tham gia đa chiều này giúp họ có lợi thế về thông tin thị trường.

Amber Group: Tổ chức giao dịch dựa trên dữ liệu và trí tuệ nhân tạo

Amber Group nổi bật với các chiến lược giao dịch dựa trên phân tích dữ liệu và AI. Công ty quản lý khoảng 1,5 tỷ USD vốn giao dịch, phục vụ hơn 2000 khách hàng tổ chức. Tính đến tháng 2 năm 2025, tổng khối lượng giao dịch của các sàn họ hỗ trợ vượt quá 1 nghìn tỷ đô la.

Điểm đặc trưng của họ là chú trọng quản lý rủi ro và tuân thủ pháp lý. Đội ngũ kỹ thuật của họ đã phát triển các mô hình rủi ro tiên tiến, có thể quản lý chính xác các vị thế trong môi trường thị trường phức tạp.

Keyrock: Lực lượng mới nổi chuyên phát triển hệ sinh thái

Thành lập từ năm 2017, Keyrock đã trở thành một công ty giao dịch thuật toán toàn diện. Mỗi ngày, họ xử lý 550.000 giao dịch trên 85 sàn và hơn 1300 thị trường, thể hiện quy mô giao dịch lớn của họ.

Điểm khác biệt của Keyrock nằm ở bộ dịch vụ toàn diện, bao gồm tạo lập thị trường, giao dịch OTC, dịch vụ quyền chọn, quản lý quỹ và hỗ trợ phát triển hệ sinh thái. Giải pháp một cửa này đặc biệt hấp dẫn đối với các dự án cần nhiều hỗ trợ.

DWF Labs: Liên minh đầu tư Web3 và tạo lập thị trường

DWF Labs có điểm đặc biệt là vừa đóng vai trò nhà đầu tư, vừa là nhà tạo lập thị trường. Danh mục đầu tư của họ gồm hơn 700 dự án, trong đó hỗ trợ hơn 20% các dự án trong Top 100 của CoinMarketCap và hơn 35% trong Top 1000. Họ cung cấp thanh khoản trên hơn 60 sàn giao dịch chính toàn cầu, liên quan đến thị trường spot và phái sinh.

DWF Labs đại diện cho xu hướng mới của ngành nhà tạo lập thị trường — không chỉ cung cấp thanh khoản mà còn tham gia dài hạn qua các khoản đầu tư vào dự án.

Nhà tạo lập thị trường đã thay đổi vận mệnh các sàn giao dịch như thế nào

Vai trò của nhà tạo lập thị trường đối với các nền tảng giao dịch tiền điện tử là rất lớn, đã thay đổi sâu sắc cấu trúc ngành:

Cách mạng về thanh khoản: Một sàn có nhà tạo lập hỗ trợ sẽ có độ sâu sổ lệnh tăng đáng kể. Điều này cho phép người dùng thực hiện các giao dịch lớn với giá gần sát thị trường hơn. Ngược lại, các sàn thiếu nhà tạo lập sẽ gặp phải hiện tượng trượt giá (slippage) — giá thực thi khác xa so với dự kiến.

Ổn định giá: Các nhà tạo lập thị trường duy trì hoạt động mua bán liên tục, giúp giảm thiểu biến động giá. Trong thời kỳ giảm giá, các lệnh mua của họ tạo thành mức hỗ trợ, ngăn cản giá rơi tự do. Trong thời kỳ nóng sốt, họ tăng cung bán để làm dịu tâm lý quá lạc quan. Cơ chế tự điều chỉnh này giúp các đồng coin nhỏ trở nên dễ kiểm soát hơn.

Thúc đẩy ra mắt token mới: Khi sàn niêm yết token mới, rủi ro lớn nhất là thiếu thanh khoản. Nhờ có nhà tạo lập, token mới có thể ngay lập tức có thanh khoản hợp lý khi ra mắt, tránh tình trạng “token chết”. Điều này giúp sàn có thể mạnh dạn hơn trong việc khám phá các dự án mới.

Tăng khối lượng giao dịch và phí: Sàn có thanh khoản tốt thu hút nhiều nhà giao dịch hơn, khối lượng giao dịch tăng sẽ kéo theo doanh thu phí cũng tăng. Một sàn có nhà tạo lập hỗ trợ có thể có khối lượng giao dịch hàng tháng gấp 10 lần hoặc hơn so với các sàn không có nhà tạo lập.

Dòng vốn của các tổ chức chảy vào: Các tổ chức chuyên nghiệp chỉ muốn giao dịch trong các thị trường có thanh khoản dồi dào, spread hợp lý. Sự tồn tại của nhà tạo lập mở ra cánh cửa cho các nhà đầu tư tổ chức, từ đó thu hút thêm nhiều vốn đổ vào thị trường.

Những rủi ro và thách thức thực sự của nhà tạo lập thị trường

Dù đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái, các nhà tạo lập thị trường cũng đối mặt với nhiều nguy cơ:

Mối đe dọa chết người từ biến động thị trường: Biến động cực đoan của thị trường tiền điện tử là kẻ thù lớn nhất của nhà tạo lập. Nếu thị trường biến động mạnh trong thời gian ngắn, họ có thể không kịp điều chỉnh các lệnh và phải chịu thiệt hại lớn. Trong các vụ sập giá nhanh năm 2023, đã có các nhà tạo lập bị thiệt hại nặng do phản ứng chậm.

Rủi ro tồn kho tồn đọng: Để cung cấp thanh khoản, nhà tạo lập phải nắm giữ lượng lớn tài sản. Khi một token đột nhiên mất giá (ví dụ do sự cố an ninh hoặc thất bại dự án), lượng tồn kho của họ sẽ nhanh chóng giảm giá trị. Rủi ro này đặc biệt rõ rệt khi ra mắt token mới.

Rủi ro hệ thống kỹ thuật: Các hệ thống giao dịch tần suất cao dựa vào hạ tầng công nghệ cực kỳ đáng tin cậy. Độ trễ mạng, sự cố trung tâm dữ liệu, lỗi thuật toán hoặc tấn công mạng đều có thể gây ra sự cố hệ thống. Khi hệ thống ngưng hoạt động, các vị thế của nhà tạo lập sẽ trở thành “zombie”, dễ bị các đối thủ khai thác.

Không chắc chắn về pháp lý: Các quy định về thị trường tiền điện tử vẫn đang trong quá trình hoàn thiện toàn cầu. Ở một số khu vực pháp lý, hoạt động tạo lập có thể bị hiểu nhầm là thao túng thị trường. Môi trường pháp lý mơ hồ này khiến các nhà tạo lập phải cẩn trọng khi mở rộng hoạt động, đôi khi phải bỏ ra nhiều nguồn lực để tuân thủ.

Rủi ro liên đới: Khi các nhà tạo lập liên kết quá chặt chẽ với một sàn hoặc dự án nào đó, nếu sàn hoặc dự án gặp vấn đề, họ sẽ đối mặt với rủi ro dây chuyền. Điều này đòi hỏi các nhà tạo lập phải luôn cảnh giác trong quản lý rủi ro.

Suy nghĩ cuối cùng: Tương lai của hệ sinh thái nhà tạo lập thị trường

Hệ sinh thái nhà tạo lập trong thị trường tiền điện tử đang ngày càng trưởng thành. Từ giai đoạn phát triển hoang dã ban đầu, đến hiện tại, ngành đã hình thành các phân khúc rõ ràng. Các nhà tạo lập lớn chi phối các đồng coin và sàn giao dịch chính, trong khi các nhà tạo lập nhỏ hơn tập trung vào các thị trường ngách.

Sự tồn tại của nhà tạo lập giúp thị trường tiền điện tử từ một nơi đầy cạm bẫy thanh khoản, biến thành một thị trường tài chính có tổ chức, dự đoán được. Họ không chỉ cung cấp dịch vụ hạ tầng mà còn thúc đẩy sự phát triển toàn diện của ngành qua các hoạt động đầu tư và tham gia hệ sinh thái.

Tuy nhiên, ngành nhà tạo lập cũng đối mặt với nhiều thách thức. Tiến bộ công nghệ, thay đổi quy định, cạnh tranh ngày càng gay gắt sẽ thay đổi cách thức hoạt động của họ. Trong tương lai, chỉ những nhà tạo lập có khả năng đổi mới liên tục, quản lý rủi ro tốt và thích nghi với môi trường pháp lý mới mới có thể tồn tại và phát triển thịnh vượng.

Với các nhà đầu tư thông thường, việc hiểu rõ vai trò của nhà tạo lập sẽ giúp họ nắm bắt cơ chế thị trường tốt hơn, từ đó đưa ra các quyết định giao dịch sáng suốt hơn.